ELIZA: İlk Sohbet Botu ve Yapay Zeka Öncüsü

Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden (MIT) Joseph Weizenbaum tarafından 1960’ların başlarında geliştirilen ELIZA, günümüzün gelişmiş geniş dil modellerine kıyasla daha sınırlı olmasına rağmen sohbet botu özelliklerine sahip ilk yapay zeka programıydı.

George Bernard Shaw’un Pygmalion oyunundaki Eliza Doolittle karakterinden esinlenerek adını alan ELIZA, belirli senaryolar üzerinden kullanıcılarla sınırlı bir şekilde sohbet edebiliyordu.

ELIZA’nın en popüler kullanımı arasında, terapist gibi davranarak kullanıcının ifadelerini detaylandırması yer alıyordu. Örneğin, kullanıcıdan “Bütün erkekler aynı” gibi bir ifade geldiğinde program, “Hangi açıdan?” gibi sorularla derinlemesine sohbet ederek kullanıcının duygularını anlamaya çalışıyordu.

Yeniden Canlandırılan İlk Yapay Zeka Programı

Weizenbaum, ELIZA’yı eski ve artık kullanılmayan bir programlama dilinde yazmıştı. Ancak Stanford Üniversitesi’nden Jeff Shrager ve MIT arşivcisi Myles Crowley, orijinal kodu Weizenbaum’un kağıtları arasında buldu ve 2021’de ELIZA’yı tekrar hayata döndürdü.

Shrager, “İlk yapay zeka öncülerinin düşünme şekillerine olan ilgimden dolayı bu projeye dahil oldum. ELIZA’nın yapay zeka tarihindeki önemini anlamak istedim” diyor.

Yenilenen ELIZA’nın, orijinal versiyonuna oldukça sadık kalarak hemen hemen aynı yanıtları verdiği belirtiliyor. Programın tek sorunu, kullanıcıların sayı girdiği durumlarda çökebilmesi olarak açıklanıyor.

Shrager, orijinal versiyonun hatasız kalmış olmasını istediklerini ve hataları düzeltmeyi düşünmediklerini belirtiyor. ELIZA’nın, insan-bilgisayar iletişimini anlamak amacıyla tasarlandığını ancak sohbet robotu özelliklerinin ön plana çıktığını ifade ediyor.

ELIZA’nın, günümüzün yapay zeka botlarına kıyasla “dinleme” becerisinin öne çıktığını söyleyen Berry, bu özelliğinin botun yanlış bilgi verme veya taraflı davranma gibi sorunları minimuma indirdiğini vurguluyor.